Giləmərzə

Giləmərzə
Elmi təsnifat
Domen: Eukariotlar Klad: Diaphoretickes Ranqsız: Arxeplastidlər Aləm: Bitkilər Klad: Streptofitlər Klad: Ali bitkilər Klad: Çoxsporlu bitkilər Klad: Borulu bitkilər Klad: Toxumlu bitkilər Klad: Çiçəkli bitkilər Klad: Evdikotlar Klad: Bazal evdikotlar Klad: Superasteridlər Klad: Asteridlər Klad: Lamidlər Dəstə: Dalamazçiçəklilər Fəsilə: Dalamazkimilər Yarımfəsilə: Pişiknanəsikimilər Triba: Nanəkimilər Cins: Nanə Növ: Giləmərzə
Beynəlxalq elmi adı
Mentha pulegium L., 1753
Şəkil axtarışı ITIS   32270 NCBI   294739 EOL   579696

Giləmərzə (lat. Mentha pulegium) — bitkilər aləminin dalamazçiçəklilər dəstəsinin dalamazkimilər fəsiləsinin nanə cinsinə aid bitki növü.

Arealı

Makroneziya, Avropa, Efiopiya, eləcə də Aralıq dənizi sahillərindən İrana qədər yayılmışdır.

Botaniki xarakteristikası

Çoxillik, qısa tüklü bitkidir. Gövdəsi düz, yatan və ya bir qədər qalxan çoxbudaqlı, hündürlüyü 15-30 sm-dir. Yarpaqları qısa saplaqlı, 1-2 sm uzunluqda, 5–10 mm enində, oval və ya yumurtavari, ucları küt, qıraqları azacıq dişciklidir. Çiçəkqrupu çoxsaylı, diametri 10–15 mm olan çoxçiçəkli çiçək köbələrindən ibarətdir. Kasacığı ikidodaqlı, xaricdən tüklüdür. Tacı 5–7 mm uzunluqda, kasacıqdan iki dəfə uzun, əlvan çəhrayı rənglidir. Fındıqcıqları xırda, 0,5 mm uzunluqda, yumrudur.

Giləmərzənin güclü ətri var və o, balıq yeməklərində daha çox istifadə edilir. Yüz illərdir ki, bu bitkidən müxtəlif xəstəliklərin müalicəsi zamanı istifadə edilir. Giləmərzə bitkisi Antik Yunanıstanda və Romada xoşbəxtliyin simvolu kimi tanınırdı. Giləmərzə çayından daha çox spazm, köp zamanı, sidikqovucu və tərlədici kimi istifadə edilir. Giləmərzə çayı immun sistemini gücləndirir. Həzm prosesinə çox böyük faydası var. Bunlarla yanaşı o, quru öskürəyə, mədədə köpə, astmaya, revmatik ağrılara, diş ağrısına və baş ağrısına gözəl təsir edir.

Azərbaycanda yayılması

Azərbaycanda Böyük Qafqazın şərqi, Quba sahəsinin rayonlarında arandan aşağı dağ qurşağına kimi yayılmışdır. Rütubətli yerlərdə və bataqlıq ərazilərdə bitir. Ən çox cənubda rast gəlinir, əsasən Lənkəran ovalığında.

Sinonimləri

Homotipik sinonimləri

• Melissa pulegium (L.) Griseb.
• Mentha aromatica Salisb.
• Mentha pulegium subsp. vulgaris (Mill.) Briq.
• Mentha pulegium var. vulgaris (Mill.) Briq.
• Minthe pulegia (L.) St.-Lag.
• Pulegium vulgare Mill.

Heterotipik sinonimləri

• Calamintha fenzlii Vis.
• Mentha albarracinensis Pau
• Mentha aucheri Pérard
• Mentha daghestanica Boriss.
• Mentha erinoides Heldr.
• Mentha exigua L.
• Mentha gibraltarica Willd.
• Mentha gryparia Heldr.
• Mentha hirtiflora Opiz ex Heinr.Braun
• Mentha montana Lowe ex Benth.
• Mentha numidica Poir.
• Mentha pulegioides Dumort.
• Mentha pulegium f. alba Rainha
• Mentha pulegium f. albiflora Cheshm.
• Mentha pulegium f. anodonta Topitz
• Mentha pulegium f. brusanensis Topitz
• Mentha pulegium var. cacocea Topitz
• Mentha pulegium subsp. cephalonia (Heinr.Braun) Kokkini
• Mentha pulegium f. cephalonia Heinr.Braun
• Mentha pulegium f. cermatisa Topitz
• Mentha pulegium f. communis Topitz
• Mentha pulegium var. cotorensis Topitz
• Mentha pulegium var. erecta (Mill.) Briq.
• Mentha pulegium var. eriantha DC.
• Mentha pulegium subsp. erinoides (Heldr.) Kokkini
• Mentha pulegium var. exigua (L.) Nyman
• Mentha pulegium f. foetida Topitz
• Mentha pulegium subsp. gibraltarica (Willd.) Briq.
• Mentha pulegium var. gibraltarica (Willd.) Batt.
• Mentha pulegium var. gigantea Lej. & Courtois
• Mentha pulegium f. hellenica Topitz
• Mentha pulegium var. heterophylla Boenn.
• Mentha pulegium var. hirsuta Briq.
• Mentha pulegium var. hirtiflora Heinr.Braun
• Mentha pulegium var. humifusa Lej. & Courtois
• Mentha pulegium var. hyperiantha Briq.
• Mentha pulegium f. macrostylos Topitz
• Mentha pulegium var. microphylla Friv.
• Mentha pulegium subvar. prostrata (Timb.-Lagr.) Rouy
• Mentha pulegium var. prostrata Timb.-Lagr.
• Mentha pulegium var. pubescens Boenn.
• Mentha pulegium var. pulegioides (Dumort.) Halácsy
• Mentha pulegium f. setuligera Topitz
• Mentha pulegium f. sphenoides Topitz
• Mentha pulegium f. stenobasea Topitz
• Mentha pulegium var. strongylophylla (Topitz) Topitz
• Mentha pulegium f. strongylophylla Topitz
• Mentha pulegium var. subhirsuta Heinr.Braun
• Mentha pulegium var. subtomentella (Heinr.Braun) Topitz
• Mentha pulegium var. thymoides Topitz
• Mentha pulegium var. tomentella (Hoffmanns. & Link) Cout.
• Mentha pulegium subsp. tomentosa (Sm.) Nyman
• Mentha pulegium var. villosa Benth.
• Mentha subtomentella Heinr.Braun
• Mentha subtomentella var. ceplaloniae Heinr.Braun
• Mentha subtomentella var. humillima Heinr.Braun
• Mentha subtomentella var. microphylla (Friv.) Heinr.Braun
• Mentha tomentella Hoffmanns. & Link
• Mentha tomentosa Sm.
• Mentha tomentosa var. villosa Benth.
• Micromeria dalmatica Fenzl
• Micromeria fenzlii Regel
• Micromeria maritima Yıld., Sadikoglu & M.Keskin
• Pulegium aromaticum Gray
• Pulegium aromaticum var. album Gray
• Pulegium aromaticum var. erectum Gray
• Pulegium daghestanicum (Boriss.) Holub
• Pulegium erectum Mill.
• Pulegium heterophyllum Opiz ex Boenn.
• Pulegium micranthum Claus
• Pulegium pubescens Opiz ex Boenn.
• Pulegium pulegium H.Karst.
• Pulegium tomentellum C.Presl
• Pulegium tomentellum f. erianthum Pérard
• Pulegium tomentellum f. ninimum Pérard
• Pulegium vulgare f. algeriense Pérard
• Pulegium vulgare f. hirsutum Pérard
• Pulegium vulgare f. incanum Pérard
• Pulegium vulgare f. linearifolium Pérard
• Pulegium vulgare f. nummulariuoides Pérard
• Pulegium vulgare f. serratum Pérard
• Satureja fenzlii (Vis.) K.Malý
• Thymus bidentatus Stokes